Wetenschaap en Wijsgebeerte

Als je iemand vraagt naar zijn of haar favoriete leraar weet iedereen wel iemand te noemen die een onuitwisbare indruk heeft gemaakt. Zelfs een stempel heeft gedrukt op de manier waarop je in het leven staat en keuzes maakt. Ik ben daar ook één van en had zelfs twee van deze bijzondere personen toen ik opgroeide.

Deze heren studeerden Culturele Antropologie aan de Universiteit van Utrecht en waren studiemaatjes van mijn moeder. Regelmatig waren ze bij ons aan de eettafel te vinden, waar ik in pyjama als jong meisje mocht meegenieten van luidruchtige (schijnbaar) eindeloze discussies en oraties over de meest uiteenlopende onderwerpen. Deze filosofen pur sang (tijdens een van deze bijeenkomsten omgedoopt tot Wetenschaap en Wijsgebeerte) leerden mij spelenderwijs na te denken over mijzelf en mijn vermeende kennis en vooral te erkennen dat wat ik dacht te weten nog wel wat bijschaving kon gebruiken. Zij stelden mij vragen die ogenschijnlijk makkelijk te beantwoorden waren, maar door telkens door te vragen op mijn antwoorden kwam ik regelmatig tot geheel nieuwe inzichten.

Deze methode voor het komen tot zelfkennis is onder andere beschreven door Plato in “de Meno”. In dit werk voert Socrates verschillende gesprekken, waaronder het gesprek met de slaaf, welk gesprek illustreerde dat mensen ook zonder dat hen kennis is bijgebracht, een probleem kunnen oplossen (waarbij de aanname is dat hij dit doet op grond van het actueel maken van reeds aanwezige kennis). In dit gesprek wordt door Socrates aan een slaaf een vraagstuk voorgelegd: hoe kan de oppervlakte van een gegeven vierkant verdubbeld worden? Nadat de slaaf enkele voor de hand liggende foute antwoorden heeft gegeven, wordt hij middels vragen van Socrates tot het goede antwoord geleid.

Onlangs bereikte mij het treurige nieuws dat Wijsgebeerte het aardse bestaan heeft verlaten en behalve dat mij dat zeer droevig stemde bracht het mij ook weer terug naar de eettafel. Zo besloot ik zo’n gesprek eens met mijn dochter (6,5 jaar) aan te gaan. Ik vroeg haar: Wat is kleur? Zij antwoordde: “Nou dat is blauw, rood, geel, grijs..” Waarop ik zei: Dat zijn voorbeelden van kleuren, maar vertel me eens ‘Wat is kleur?’. Zij keek me onderzoekend aan en zei: “Kleur kun je maken met stiften en potloden en verf.” Waarop ik zei: “Nou weet ik nog steeds niet wat kleur is, maar wel welke kleuren er zijn en waarmee je kleur kunt aanbrengen. Wat is nou kleur?”

Ze zei: “Mama, je maakt het me veel te moeilijk. Zoek het maar op op Internet..”

Er zullen nog vele gesprekken volgen aan de eettafel.

24-5-2016 door Eva Meijering

Voor Georg H.

Tags